विचार
शालिकबाट बाँच्ने बचाउने कि विकल्प रोज्ने
शालिक किन र के का लागि ? के शालिकहरूबाट निरन्तर बाँचिरहन सम्भव छ ? के शालिकहरूका विकल्प छैनन् ? जस्ता केही प्रश्नहरू छन् । शालिक बनाएर मृत्युपछिको जीवनको निरन्तरता खोजिने सिधा परम्परा हो । यो परम्परा कति ठीक, कति बेठीक छ भन्ने बहस हुन आवश्यक देखिन्छ । नेपालकै परिवेशमा हेर्दा वरिष्ठ नेतागण आफन्त र प्रियजनका शालिक बनाउन तल्लीन देखिएका छन् । एकजना पूर्व प्रमले आफ्नो छोराको शालिक सार्वजनिक स्थलमा बनाउँदै उद्घाटन गरेको र साथीको शालिक बनाउने काठमाडांैका मेयरका उद्घोषसम्म देखिए । उनीहरूले केवल परम्परालाई नै पिछा गरेको मान्नसम्म सकिन्छ अन्यथा लिन सकिन्नँ । किनभने अन्तरराष्ट्रिय रूपमा पनि यस्ता अभ्यास चलेकै छन् । त्यसैले यो परम्परामाथि प्रश्न गर्नुसम्म पनि मूर्खकै अभ्यास नहोला भन्न सकिन्नँ ।
मूलतः शासकहरूले शालिकबाट नै बाँच्ने उपाय गर्ने गरेका छन् । यो परम्परा नै बनेको छ । शासक बाहेककका कतिपय मानिसहरू मरेर पनि आफैँ बाच्न सक्ने भएर युगौँसम्म मरेकै छैनन् । जस्तै राष्ट्रिय विभूतिहरू, लेखकहरू मरेपछि पनि आफैँ बाँचिसकेका छन् र उनीहरूको सम्झनामा पनि शालिक बनाइएका छन् । शालिक नबनाए पनि उनीहरू बाँच्न सक्ने थिए तर पनि उनीहरूका शालिक बनाइए र मानिसले खासै अवरोध गरेको पनि पाइँदैन । अतः यी पहिलो प्रकारका मानिसका शालिक शासकीय शक्तिका आधारमा बनाइएका होइनन् । दोस्रो प्रकारका मानिसका पनि शालिक छन् जुन शक्तिका आधारमा जबरजस्त बनेका छन् र अझै यो क्रमभङ्ग भएन । उत्तर आधुनिकतावादी जस्तो लाग्ने स्वतन्त्र सम्मका नेताले पनि यो बाटो समातेको पाइयो । त्यसैले शालिकहरूलाई वर्गीकरण गरेर हेर्नुपर्ने रहेछ भन्ने देखियो ।
स्वभाविक रूपमा मानिस आफू मरेपछि पनि बाँचिरहन अनेक प्रयास गर्छ । मरेका आफन्तलाई पनि शालिक बनाउने र बचाउने कोशिश गर्छन् । अर्थात् हामी सबै एक वा अनेक तरिकाले (चन्दा र दान दातव्यबाट समेत गरीकन) बाँच्ने प्रयास गरिरहेकै हौँला । अनेक शक्तिशाली सपनाका बीच मानिस आफ्नै जीवनकालमा पनि आफ्नो शरीरको शालिक बनाउन चाहन्छन् ।
कसैले आफ्नो शालिक वा आफ्ना मानिसको शालिक सार्वजनिक ठाउँमा ठड्याउने काम गर्दछन भने त्यो गलत हुन्छ । त्यसैगरी, आफन्तले आफन्तकै शालिक बनाउनु र सार्वजनिक स्थानमा राख्नु त झनै गलत हुन पुग्छ । ती यस्ता शालिक हुन जुन केवल शक्तिका भरमा ठडिएका ‘शालिकभरका शालिक’ हुन् । ती शालिकहरूको दीर्घजीवन देखिँदैन तर शक्तिमा भएका शासकले अन्य विकल्प नदेखेर शालिक बनाउनमा नै शक्ति लगाउँछन् । शक्ति छ, पहुँच छ, धन छ, बल छ भनेर केवल शालिकबाट बाँच्न र बचाउन चाहन्छन् । अझै भन्नुपर्दा शासकहरू मृत्युपछि पनि शासन नै गर्न चाहना राख्ने रहेछन् । त्यसैले त तरवार वा हतियार वा झण्डा लिएर उभिएको शालिक बनाउन चाहन्छन् । यसले भविष्यसम्मको उनीहरूको शासकीय रवाफ र निरङ्कुशताको झल्को पाइन्छ ।
शक्तिको बलमा जबरजस्त ठडिने यस्ता दोस्रो प्रकार र दोस्रो दर्जाका शालिकबाट कताकता अति सम्मानित भएर शालिकहरूमा रहेका राष्ट्रिय विभूतिहरूको अपमान गर्दै पहिलोलाई नै गिज्याइरहेको पो हो कि भन्ने देखिन्छ । यसरी पहिलो प्रकारका शालिकलाई दोस्रो प्रकारका शालिकले दिग्भ्रमित गरिरहेको जस्तो लाग्छ । कतै ति विभूति पनि यस्तै जबरजस्त शालिकभर अर्थात् मात्र शालिकबाट बाँच्न प्रयासरत शक्तिका आफन्त नै हुन् कि भन्ने भान समेत हुन पुग्छ । यसले विभूतिका सवल पाटाहरूलाई छायाँमा पारिन्छ र दर्शक अलमलिन पुग्छन् ।
सेक्सपियरले लेखेको Not the Marble Nor the Gilded Monument भन्ने Sonnet (कविता) मा दिइएको सन्देश छ कि शालिक बनाएर मानिसलाई चीरकालसम्म जीवन्त बन्न र बनाउन सकिँदैन । उनले विकल्प पनि दिएका छन् । त्यसै गरी शक्तिशालीहरू समयान्तरमा शासकका शालिक खुम्चिँदै र घेरामा पर्दै जान्छन् । शालिक कसरी कमजोर हुन्छन र शालिक कहाँ पुग्छन् ? भन्ने कुरा कुनै समयक रोमका शक्तिशाली सम्राट जुलियस सिजरको शालिक अर्धकदको आकारमा दराजको खोपीमा छन् । उता पश्चिमा उपल्लो तहका पादरीहरुको रूचि शालिक बनाउनमा भन्दा सुनको जलप र बाशाल्ट जस्ता अमूल्य धातुबाट आफ्नो चिहान बनाउनमा रूची राख्छन भन्ने कथा र कविताहरूमा पाइन्छ । आध्यात्मिक जगतमा लागेका मानिसमा पनि मरेपछि आफ्नो चिहान कति मूल्यवान हुने भन्ने प्रतिस्पर्धा हुँदो रहेछ । यो पनि बाँच्ने नै प्रयास हो । यी शालिक र चिहान तुलना गर्दा मेरो विचारमा त शालिक भन्दा त चिहान दिगो हुने लाग्छ ।
शालिककै कुरा गरौँ । शक्तिको आडमा बनाइने दोस्रो प्रकारका शालिकहरू उद्घाटनकै समयमा मानिसका कटाक्षले नै आधा खुइलिन्छन् । तर पनि शक्तिशालीले कटाक्षको गहिराइमा खासै ध्यान दिँदैनन् । शक्ति कमजोर हुनासाथ र सत्ता उलटपुलट हुँदा शालिकहरू क्रेन र डोजर लगाएर भत्काइन्छन् र भत्किएका छन् । यस्ता शालिकलाई सानातिना आन्दोलनमा सहभागी आन्दोलनकारीले पनि पछार्ने गरेका छन् । शालिकप्रति प्रकृति पनि सकारात्मक पाइँदैन । शालिक स्थापना भएको केही समयपछि शालिक भएको स्थान र आसपासमा सफा गर्ने मानिस पनि पाइँदैनन्, रूखहरूले घेरिन्छन्, झोडीले पुरिन्छन् । प्रकृतिको घेरामा पर्दै जान्छन् शालिकहरू । निरन्तरको घामपानीले पनि शालिक केही वर्ष नपुग्दै हेर्न नसकिने गरी कुरूप हुन्छन् । निरन्तर चल्ने बतासले पनि शालिकलाई घृणा गर्दै बिस्तारै खुइल्याउँछन् । आँधी हुरीले अझै तीव्र गतिमा शालिक नष्ट गर्छन् । असली अनुहार बदलिन्छन् र शालिकको रूप बदलिएर कुरूप हुन्छन् । सकल स्वरूप कुरूप बनेर रहनु भन्दा त शालिक नै नरहनु उत्तम हुदैन र ? समय आफैँ पनि क्रुर हुन्छ । शालिक जतिसुकै महङ्गो मार्वल र सुनबाट बनाए पनि खिया लाग्छन्, मकिन्छन्, भत्किन्छन् र बेसाहारा भई जमिन र सडकमा डङरङ्ग लड्छन् । त्यसपछि त शालिकका रूपमा रहेका मानिसका शरीर माथि मानिसमात्र होइन पशुहरूबाट समेत अनेक प्रकारका दुर्व्यवहार हुन पुग्छ । त्यो दृश्य बडो नरमाइलो हुन्छ । अन्ततः ढलेका र चिथोरिएका शालिकहरू पत्रकार र लेखकको निशानामा हुन्छन् र नराम्रा चित्रसहित पाठकसमक्ष पुग्छन् ।
शक्ति परिवर्तनका कारण राजा महाराजाका शालिक र मन्दिर समेत भत्किएका देखेका र सुनेका छौँ । शालिक आफैँले कुनै प्रसिद्धि पनि त दिँदैनन् । अर्कोतर्फ, जो प्रसिद्ध छन् उनीहरू शालिकबाट भन्दा भिन्न कारणबाट प्रसिद्ध छन् । मानिसले आफन्तहरू (हजुरबा र हजुरआमाको) को शालिक बनाएर आफ्नै घर आँगनमा पनि राखेका देखिएका छन तर उनीहरूले पनि शालिकमा देखिने ती मरेका आफन्तलाई पुस्तान्तरणका भिन्नताले होला खासै गतिलो गरी रेखदेख गर्न सकेका छैनन् ।
अब विकल्प हेरौँ । शालिकको विकल्प छैन ? शालिकको विकल्प छ । तर सजिलो छैन । कसैलाई मरेपछि पनि बचाएर राख्ने र बाँच्ने दृढ इच्छा र विचार छ भने नजिकका नातेदार (छोरा, छोरी, आमा, बा, दिदी, दाजु, भाइ, बहिनी, श्रीमती वा प्रेमी वा साथीभाइ वा चेलाहरू) ले मृतकको नाम र सम्झनामा राम्रो पुस्तक, कविता, नाटक, उपन्यास वा कथा लेखेर प्रकाशन गरिदिनु राम्रो हुन्छ । ऊ आफैँले त्यो काम गरे त झनै राम्रो । मार्मिक कहानी बोकेको पुस्तक भविष्यमा पनि अवश्य पढिनेछ र जति पटक पढिनेछ उति नै पटक लेखक र पात्रहरूको सम्झना हुनेछ तब लेखक र पात्र दुवै बाँच्नेछन् ।
थाहै छ मोटे कार्की कथाकै पात्र भए पनि बाँचेकै छ । अझ गतिलो उदाहरणका लागि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको मुनामदनलाई लिन सकिन्छ । जति पटक ‘मुना मदन’ पढिन्छ उति नै पटक लेखक ‘लक्ष्मीप्रसाद’ पढिन्छ र जतिपटक त्यो पुस्तक पाठकबाट पढिन्छ उति नै पटक पात्रहरू ‘मुना’ र ‘मदन’ पनि पढिन्छन् र उनीहरूको सम्झना हुन्छ । त्यसैगरी अनेकौँ लक्ष्मीप्रसाद, मुना, र मदनहरू पाठकहरूमाझ बाँचिरहेका हुन्छन् ।
अझ रोचक यथार्थ त के छ भने प्रकाशित कृतिहरू कुनै पनि बाढी, हुरी, पहिरो, भूकम्प र सत्ता पलटले समाप्त गर्न सक्दैनन् । पुस्तकालय नै जले पनि बाँचिरहन्छन् । अतः युगौँयुगसम्म पनि लेखक र पात्र दुवै जीवन्त रहन सक्छन् । जुन युगसम्म पुस्तकहरूको अस्तित्व रहन्छ अर्थात् जुन बेलासम्म मानिसले पुस्तक र कृतिहरू पढ्छन त्यो युगसम्म लेखक र पात्रहरू बाँच्न सक्छन् । अर्थात पुस्तकजस्ता कृतिको अस्तित्व पुरै ब्रह्माण्डकै महाप्रलय नहुँदासम्म रहनेछ तब कृति बाँच्दा लेखक र पात्र बाँचिरहेका हुन्छन् । त्यसैले शालिकको विकल्प खोजौँ । – दैनिक नेपाल डट कमबाट
Facebook Comment
Banner
इन्टर मिलानले जित्यो इटालियन सिरी ए को उपाधि
इन्टर मिलानले यस सिजनको इटालियन सिरी ए को उपाधि जितेको छ । गएराती सम्पन्न खेलमा एसी मिलानलाई २-१ गोल अन्तरले पराजित गर्दै इन्टर मिलानले यस सिजनको सिरी ए को उपाधि ५ खेल अघि नै जितेको हो ।
इन्टर मिलानको जितमा फ्रान्सिस्को असेरबी र मार्कस थुरामले एक एक गोल गरेका थिए । त्यस्तै एसी मिलानका लागि फिकायो टोमोरीले एक गोल गरेका थिए । यस खेलमा एसी मिलानका २ र इन्टर मिलानका एक खेलाडीले खेलको ९० मिनेटपछि रातो कार्ड पाएका थिए ।
Banner
आज – ११ बैशाख २०८१ मंगलवार को राशिफल
मेष
मेष (चु, चे, चो, ला, लि, लु, ले, लो, अ) आज लाभदायक यात्रा र वैदेशिक कार्य अघि बढ्नेछ । धर्म, कर्म तथा समाजसेवामा मन लाग्नेछ । उपकार गरेर अरुको मन जित्न सकिनेछ ।
मिथुन
मिथुन (का, कि, कु, घ, ङ, छ, के, को, हा) आज स्वास्थ्यमा समस्या आउँदा शरीर भारी र मन अस्थिर रहन सक्छ । मनमा चञ्चलता बढ्नेछ, तर साँझमा शुभ समाचार सुन्नमा आउला ।
सिंह
सिंह (मा, मि, मु, मे, मो, टा, टि, टु, टे) विद्या र बुद्धिको विकास हुनेछ । मङ्गल कार्यको योग छ । पार्टी पिकनिक तथा सेमिनारमा सहभागी भइएला । रोजगारको अवसर पनि मिल्नेछ ।
तुला
तुला (रा, रि, रु, रे, रो, ता, ति, तु, ते) अनावश्यक ठाउँमा धन खर्च हुनेछ । निर्णय कार्यान्वयन हुन सक्दैनन् । मनमा दुबिधा उत्पन्न हुनेछ । बुद्धिले काम नगर्न सक्छ, सचेत रहनु होला ।
धनु
धनु (ये, यो, भा, भि, भु, धा, फा, ढा, भे) आज शुभकार्यको चर्चा चल्नेछ । नयाँ काम वा रोजगार पाइन सक्छ । सामाजिक कार्यमा सफलता मिल्नेछ । जोशजाँगर र हिम्मत पनि बढ्ला ।
कुम्भ
कुम्भ (गु, गे, गो, सा, सि, सु, से, सो, दा) व्यर्थको यात्रामा जान बाध्य भइएला । मन खिन्न हुने स्थिति आउनेछ । नजिक व्यक्तिबाट धोका पाइन सक्छ । पेट सम्बन्धी समस्या आउनसक्छ ।
बृष
वृष (इ, उ, ए, ओ, वा, वि, वु, वे, वो) आज अचल सम्पत्ति हात पर्न सक्छ । धार्मिक कार्यमा रुचि बढ्नेछ । वित्तिय संस्थाबाट सहयोग पाइनेछ । प्रेम र मित्रताको बन्धन कसिने बेला छ ।
कर्कट
कर्कट (हि, हु, हे, हो, डा, डि, डु, डे, डो) रोजगारको अवसर मिल्नेछ । महिला वर्गबाट विशेष सहयोग मिल्नेछ । वित्तिय संस्थाबाट सहयोग पाइनेछ । अरुलाई प्रभावित पारेर काम बन्नेछ ।
कन्या
कन्या (टो, पा, पि, पु, ष, ण, ठ, पे, पो) आज शुभकार्यको चर्चा चल्नेछ । आफन्तसँग भेटघाट रहनेछ । सफल यात्रा र उपहार पाइने सम्भावना छ । मनमा शान्ति पनि पनि छाउला ।
बृश्चिक
वृश्चिक (तो, ना, नि, नु, ने, नो, या, यि, यु) मङ्गल कार्यको योग छ । चिताएको कामले तीव्रता लिनेछ । व्यापार, व्यवसायबाट फाइदा लिन सकिनेछ । महिला मित्रबाट विशेष सहयोग मिल्नेछ ।
मकर
मकर (भो,जा,जि,जु,जे,जो,ख,खि,खु,खे,खो,गा,गि) मानसिक चिन्ता बढेपनि कार्यक्षेत्रमा प्रगति हुनेछ । अरुलाई प्रभावित पारेर काम बन्नेछ । कला र गलाको प्रभाव बढ्नेछ । धन पनि हात लाग्न सक्छ ।
मीन
मीन (दि, दु, थ, झ, ञ, दे, दो, चा, चि) बुद्धिको उपयोग गर्दा जटिल ठानिएको कामसमेत सम्पादन हुन सक्नेछ । आयआर्जनका क्षेत्रमा सुधार आउनेछ । बौद्धिकताको विकास हुनेछ । राशिफल जे जस्तो भएपनि तपाईंको दिन मङ्गलमय रहोस् । – ज्यो.प. नारायणप्रसाद दुलाल
Banner
आइफोन निर्माण गर्ने कम्पनी एप्पलले आगामी ३ वर्षमा भारतमा ५ लाख मानिसलाई रोजगारी दिने भएको छ ।
आइफोन निर्माण गर्ने कम्पनी एप्पलले आगामी ३ वर्षमा भारतमा ५ लाख मानिसलाई रोजगारी दिने भएको छ । यी कार्यहरू विक्रेता र कम्पोनेन्ट आपूर्तिकर्ताहरू मार्फत उत्पन्न हुनेछन् ।
-
अर्थ4 years ago
समाचारमार्फत् आफ्नो चरित्रहत्या गरिएको भन्दै कानेपोखरीका युवा व्यवसायीले गरे पत्रकार सम्मेलन
-
Banner2 years ago
साउनदेखि कुन तहका कर्मचारीको कति तलब ?
-
खेलकुद4 years ago
रंगशालाको अवलोकन
-
मुख्य4 years ago
शेयर बजारमा झिनो अंकको गिरावट
-
अर्थ4 years ago
गोर्खा डिपाटमेन्ट स्टोर विराटचोकलाई ५० हजार जरिवाना
-
मुख्य4 years ago
सुन्दरहरैंचामा चोरले बोरामा हालेर लादैं गरेको बच्चालाई आमाले खोस्न सफल
-
मुख्य4 years ago
पुस १० गते खण्डग्रास सूर्यग्रहण लाग्ने भएकाले मोरङका संस्थागत विद्यालय बिदा
-
Banner4 years ago
गोठगाउँमा पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालय सर्ने, गोठगाउँमा आज साँझ दीप प्रज्वलन गरिने
You must be logged in to post a comment Login