विराटनगरः आइतबार बिहान पोखराको सेती खोंचमा भएको यति एयरलाइन्सको जहाज दुर्घटनामा परेकी को पाइलट अञ्जु खतिवडाका पति दीपक पोखरेलको पनि १६ वर्षअघि विमान दुर्घटनामै ज्यान गएको थियो ।

१६ वर्ष अघि जहाज दुर्घटनाले दिएको पारिवारिक वियोगपछि अञ्जुले पाइलट पढेकी थिइन् । सन् २००६ मा जुम्लामा भएको यति एयरलाइन्सको जहाज दुर्घटनामा उनका श्रीमान् दीपक पोखरेलको निधन भएको थियो ।

अञ्जुले झन्डै १ सय घन्टा जहाज उडाएकी थिइन् ।

इटहरीः नेपाल क्रिकेट संघको आयोजना र सुनसरी क्रिकेट संघको सहआयोजनामा इटहरीमा प्रधानमन्त्री कप राष्ट्रिय महिला टी–२० क्रिकेट प्रतियोगिता हुने भएको छ । पुस २९ देखि माघ ८ गतेसम्म प्रतियोगिता सञ्चालन हुने भएको छ ।

इटहरी–९ स्थित जनता क्रिकेट पार्कमा राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्को सहयोगमा सञ्चालन हुने प्रतियोगितामा ७ वटा प्रदेश र विभागीय टोली नेपाल एपीएफ क्लब गरी ८ टिम सहभागी रहने आयोजकले जनाएको छ ।

विजेता टोलीले नगद ५ लाख रुपैयाँ र उपविजेताले ३ लाख रुपैयाँ प्राप्त गर्ने आयोजकले बताएको छ । प्रतियोगिताको उत्कृष्ट खेलाडीले ३० हजार, उत्कृष्ट ब्याट्स वुम्यानलाई २० हजार र उत्कृष्ट बलरलाई २० हजार रुपैयाँ प्रदान गरिन आयोजकको भनाइ छ । प्रत्येक खेलको उत्कृष्ट खेलाडीलाई नगद ३ हजार प्रदान गरिने भएको छ ।

१ करोड १३ लाख रुपैयाँ बजेट लाग्ने अनुमान गरिएको प्रतियोगिताका लागि राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्ले ४० लाख सहयोग गर्ने र बाँकी रकम नेपाल क्रिकेट संघले व्यवस्थापन गर्ने सहमति भएको बताइएको छ ।

विश्वकप फुटबल प्रतियोगितामा सहभागिता सबै राष्ट्रको सपना हुने गर्छ तर यो ‘कठिन यात्रा’ थोरै राष्ट्रले मात्र पार गर्न सक्छन् । अवसर भने सबै फिफा सदस्य राष्ट्रले पाउँछन् नै । नेपालले पनि विश्वकप पुग्न ३६ वर्ष अगाडि देखि प्रयास गरिरहेकै छ । यसमा नेपाल दोस्रो चरणभन्दा अगाडि पुग्न सकेको छैन ।

साढे तीन दशकको यो यात्राका बीचमा दुई विश्वकप छनोटमा सहभागी नभएको नेपालले भाग लिएका खेलहरूमा भने अनेक इतिहास बनाउँदै आएको देखिन्छ ।

सन् १९८६ – आफ्नै घरबाट
लामो फुटबल इतिहास भए पनि नेपालले विश्वकप छनोट खेलको शुरुआत १९८६ को विश्वकप छनोटबाट मात्र ग¥यो, त्यो पनि आफ्नै घरेलु मैदान दशरथ रङ्गशालाबाट ।

वास्तवमै भन्ने हो भने १९८६ को विश्वकप यस्तो संस्करण हो, जहाँबाट नेपालीहरूलाई विश्वकप फुटबलको लत लाग्यो । यसै संस्करणका बेला नेपालमा टेलिभिजनको युग शुरु भएको थियो र नेपालीहरूले विश्वकप फुटबल हेरेर मज्जा लिएका थिए ।

म्याराडोनाको अर्जेन्टिनाले विश्वकप जितेको सो विश्वकप हेरेपछि नेपालमा आर्जेन्टिनाको प्रशंसकहरूको जरा गडेको थियो, जुन प्रभाव अहिलेसम्म पनि देख्न सकिन्छ ।

विश्वकप छनोटमा नेपालको समूहमा दक्षिण कोरिया र मलेसिया थिए । दक्षिण कोरियासँग ठूलो अन्तरले हार्ने अनुमान गरिएको थियो । खेल्नु अगाडि एक नेपाली पत्रिकामा नेपालका सबै खेलाडीहरू गोलपोष्टमा बल रोक्न थुप्रिएको कार्टुन नै छापिएको थियो ।

तर रुपकराज शर्माको ‘गोल्डेन जेनेरेशन’ टोली भनेर चिनिएको नेपाली टोलीले दक्षिण कोरियालाई २–० मै रोक्यो । त्यो पनि एक गोल पेनाल्टीमा र अर्को आत्मघाती गोल भएको थियो । अनि मलेसियालाई त नेपालले गोलरहित बराबरी मै रोकिदियो ।

जित्न नसके पनि त्यो एक अंक नेपालको लागि विश्वकपमा पाएको सुखद शुरुआती अंक थियो । स्ट्राइकर ज्ञानीराजा श्रेष्ठले गोलको एउटा राम्रो अवसर गुमाएका थिए ।

त्यसपछि प्रतिस्पर्धीको मैदानमा खेलिने ‘अवे’ खेलमा भने नेपाल दक्षिण कोरियासँग ४–० र मलेसियासँग ५–० ले हार्न पुग्यो । दक्षिण कोरिया उक्त समूहबाट पहिलो पटक विश्वकपमा छनोट भयो । र त्यसबेला देखि ऊ नियमित रुपमा विश्वकपमा छनोट हुँदै आएको छ ।

स्मरणीय कुरा के छ भने त्यही दक्षिण कोरियालाई च्याम्पियन आर्जेन्टिनाले विश्वकपमा मुस्किलले ३–२ ले पराजित गरेको थियो ।

सन् १९९० – गोलको वर्षा
सन् १९९० को इटली विश्वकप प्रतियोगिताका निम्ति भएका छनोट खेलहरूमा नेपाल गणेश थापाको नेतृत्वमा उत्रिएको थियो । प्रतिद्वन्द्वीहरू थिए उही दक्षिण कोरिया र मलेसिया । त्यसमा थपिएको थियो सिंगापुर ।

‘होम एण्ड अवे’ गरी खेलिएको ६ खेलमा नेपालले कुल २८ गोल खान पुग्यो, नेपालले विश्वकप छनोटमा अहिलेसम्म खाएको सर्वाधिक गोल थियो त्यो ।

विश्वकपको महाकुम्भमा अभ्यस्त हुन तम्तयार हुन थालेको नेपाली टोली दक्षिण कोरियासँग ९–० र ४–०, मलेसियासँग २–० र ३–० तथा सिंगापुरसँग ३–० र ७–० ले पराजित हुन पुगेको थियो ।

सन् १९९४ – राजनीतिक असर
सन् १९९४ को विश्वकप छनोटमा नेपालले भाग लिएन । कारण थियो नेपालमा भएको राजनीतिक परिवर्तन र त्यसको अखिल नेपाल फुटबल संघमा परेको असर ।

वि.सं. २०४६ सालमा प्रजातन्त्रको प्राप्ति भएपछि खेलकुद क्षेत्र अलमलको स्थितिमा थियो । लामो समय पञ्चायती शासनमा अभ्यस्त खेलकुद त्यसको केही समय त झन्डै निष्क्रिय जस्तै बन्न पुगेको थियो । त्यसबेला एन्फामा आदित्यध्वज जोशी अध्यक्ष थिए । बहुदल प्राप्तिको यही अलमलमा एन्फाले विश्वकप छनोटमा नाम लेखाउन चुक्यो ।

सन् १९९८– चर्चा खेलभन्दा खेलाडीको
जापान र ओमानमा खेलिएको उक्त विश्वकप छनोटमा नेपालको प्रदर्शनभन्दा पनि चार नेपाली खेलाडीहरू जापानमा पलायन भएको घटनाले चर्चित बन्यो ।

जापानमा खेलिएको दोस्रो चरणका खेलका बेला खेलाडीहरू नरेन्द्र श्रेष्ठ, बबिन विष्ट, शौगेश श्रेष्ठ र राजेश थापा त्यहीँ लुके । त्यो अन्तर्राष्ट्रिय समाचारको विषय बन्यो । एन्फाका तत्कालीन महासचिव लोकबहादुर शाहीले ती खेलाडीहरूलाई पातालबाट खोजेर ल्याउँछु भन्ने चर्चित अभिव्यक्ति दिए । खेलाडीहरू खोज्न टिम मेनेजर कृष्णभक्त मानन्धर एक महिना जापानमै बसे । तर खेलाडीहरू फेला परेनन् ।

नेपालको नतिजा भने सन्तोषजनक नै थियो । त्यही छनोटमा नेपालले पहिलो पटक गोलको खाता खोल्यो ।

ओमानमा खेलिएको खेलमा नेपालले मकाउसँग १–१ को बराबरी गर्दा स्ट्राइकर हरि खड्काले नेपालको लागि पहिलो गोल गरे ।

जापानमा खेलिएको दोस्रो लेगमा नेपाल–मकाउको खेल १–१ कै नतिजामा टुंगिएको थियो । त्यसमा नेपालबाट गोल गर्ने खेलाडी थिए दीपक अमात्य ।

उक्त विश्वकप छनोटको अर्को विशेषता के रह्यो भने नेपालकै समूहमा रहेको जापानले पहिलो पटक विश्वकपमा खेल्यो र जापानको त्यो क्रम अहिलेसम्म जारी नै छ ।

सन् २००२– दुई जीत, एक ह्याट्रिक, १३ गोल
सन् २००२ को विश्वकप छनोट प्रतियोगिताका थुप्रै पटकथाहरू छन् । यो यस्तो छनोट प्रतिस्पर्धा थियो, जतिखेर संघ विभाजित थियो, खेलाडीहरू विभाजित थिए, सहभागितामा नै अन्योलमा थियो । तर जब नेपाल मैदानमा उत्रियो, खेलाडीहरूले ऐतिहासिक प्रदर्शन गरे । २ जीत, एक ह्याट्रिक सहित १३ गोल गरेर अहिलेसम्मकै उपलब्धिपूर्ण नतिजा लिएर टोली फर्कियो ।

त्यतिबेला गीता राणा र गणेश थापाको नाममा राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय गरी दुई एन्फा अस्तित्वमा थिए । छनोट खेल्न दुई संघको फरक फरक टोली फरक स्थानमा प्रशिक्षण गरिरहेका थिए । तर सहभागिता भने अन्योलमै थियो ।

तत्कालीन राखेप सदस्य सचिव विनोद शंकर पलिखेले दुवै संघलाई सहमतिमा ल्याएर राखेपकै पहलमा एउटै टिम बनाएपछि नेपालको सहभागिता सम्भव भयो ।

इराकी मैदानमा इराकविरुद्ध गोल गरेर खेलको शुरुआत गरेको नेपालले मकाउविरुद्ध ४–१ को जीत निकाल्यो । यो विश्वकप छनोटमा नेपालको पहिलो जीत थियो ।

कजाकिस्तानमा खेलिएको अवे खेलमा मकाउलाई नेपालले ६–१ ले हरायो । निराजन रायमाझीले उक्त खेलमा ह्याट्रिक गरेर इतिहास रचे । खेलेको कुल ६ खेलमा रायमाझी एक्लैले ७ गोल गरे । उनी एशियाली छनोटमा सर्वाधिक गोल गर्ने खेलाडीमा सातौँ नम्बरमा परेका थिए ।

नेपालबाट रायमाझीको ७ गोलका अतिरिक्त हरि खड्का र वसन्त थापाले २–२ गोल तथा बालगोपाल महर्जन र दीपक लामाले १–१ गोल गरेका थिए ।

इराक विरुद्ध ४–२ को हारमा त नेपालले उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेको थियो । एक इराकी पत्रकारले ‘कजाकिस्तानलाई छनोट गराउन इराक विरुद्धमात्र राम्ररी खेलेको हो ?’ भनी प्रश्न समेत गरेका थिए ।

बिना प्रशिक्षणको यो उपलब्धि खेलाडीहरूको लागि पनि सपना सरह नै थियो । सन् २००२ को विश्वकपका निम्ति भएको छनोट खेलका बेला ४ नेपाली खेलाडी जापानमै भागेका थिए ।

सन् २००६ – डरले गुमेको अवसर
यो विश्वकप छनोटमा नेपालले भाग लिएन । दोस्रो पटक यस्तो भयो । यसको कारण पनि अनौठो थियो । नेपालको पहिलो प्ले अफ खेल गुआमसँग थियो । नेपालले सहभागिताको लागि टिम दर्ता पनि गरिसकेको थियो ।

तर विश्वकप छनोट खेल्न जानु ६ महिना अगाडि दक्षिण कोरियामा भएको एशियन कप छनोटमा एउटा घटना भयो । छनोट खेल्न गएका तीन खेलाडीहरू नारायण मानन्धर, शुक्र तामाङ र दीपक लामा कोरियामा नै लुके ।

खेलाडी पलायन र त्यसैको कारण दक्षिण कोरियासँग १६–० गोलको इतिहासकै ठूलो अन्तरको हार बेहोरेर नेपाली टोली फर्किएको थियो ।

यो घटनाको असर विश्वकप छनोटको सहभागितामा पर्न गयो । किनभने गुआम अमेरिकाको अधीनमा रहेको राष्ट्र थियो र त्यहाँ जान अमेरिकाको भिसा लगाउनुपथ्र्यो ।

कोरियामा जसरी अमेरिकाको भिसा लागेका खेलाडीहरू पनि पक्कै भाग्नेछन् भन्ने डर एन्फा पदाधिकारीहरूमा देखियो । अखिल नेपाल फुटबल संघका अध्यक्ष गणेश थापा थिए ।

त्यसैले दर्ता गरिसकेको नेपालले प्रतियोगिताबाट नाम झिक्यो । बरु त्यसको लागि १० हजार डलर जरिवाना तिर्नुप¥यो । यसमा विशेष कुरा के रह्यो भने गुआमले पनि प्रतियोगिताबाट नाम झिक्यो । दुवै टिमले नाम फिर्ता लिएपछि पहिलो चरणमा पराजित भए पनि लाओसको दोस्रो चरणमा पुग्ने भाग्य जु¥यो ।

सन् २०१० – कालो झण्डा र म्याच मिलेमतोको आरोप
विश्वकप छनोटको प्रणाली फेरिएको थियो । समूह चरणमा पुग्नुअगावै प्ले अफ चरण पार गर्नुपर्ने प्रणाली थियो । प्ले अफ खेलमा नेपालको प्रतिद्वन्द्वी ओमान थियो । होम एन्ड अवे को प्ले अफमा जब नेपालले दशरथ रङ्गशालामा ओमानलाई निम्तो दियो नेपाली फुटबलको वातावरण बेग्लै थियो ।

एन्फा नेतृत्वविरुद्ध एक समूह सक्रिय भइरहेको थियो । खेलको बेलामा उनीहरूले रङ्गशालामा कालो झण्डा देखाए । खेलमा भने नेपालले राम्रो प्रदर्शन ग¥यो । बलियो मानिएको ओमानसँग २–० ले मात्र पराजित भयो । नेपाली प्रशिक्षक श्याम थापाको प्रशंसा भयो । खेलपछिको पत्रकार सम्मेलनमा एक जनाले ‘के यो म्याच फिक्स थियो ?’ भनी प्रश्न गरे । जवाफमा भद्र छवि भएका प्रशिक्षक थापा निकै बेर रिसाएका थिए ।

सन् २०१४ – ह्याट्रिक अनि वर्षा
नेपालले घरेलु भूमिमा विश्वकप छनोटको पूर्ण मज्जा लिएको थियो २०१४ को विश्वकप छनोटमा । प्ले अफको शुरुआतमा नेपालको प्रतिद्वन्द्वी टिमोर लिस्टे थियो । दशरथ रङ्गशालामा भएको सो खेलमा भरत खवासको शानदार ह्याट्रिकमा नेपालले ५–१ ले खेल जित्यो । त्यसपछि दोस्रो राउण्डमा नेपालको भेट जोर्डनसँग भयो ।

जोर्डनसँग नेपाल ९–० ले हार्दै फराकिलो स्कोर लिएर फर्केको थियो । तर नेपालमा निम्तो दिँदा भने स्थिति गजबको बन्यो । भरिभराउ दर्शक अनि भारी वर्षाको बीच रङ्गशालामा नेपालले जोर्डनलाई १ –१ को बराबरीमा रोक्यो ।

भरत खवासले नेपालको लागि गोल गरे । सन्तोष शाहुखलले डि बक्स भित्रको एउटा उत्कृष्ट अवसर गुमाउँदा नेपालको जीतको मौका गुमेको थियो । कतिपयले अहिले पनि नेपालले पानी परेको बेला राम्रो खेल्छ भनेर यो खेललाई सम्झिने गर्छन् ।

सन् २०१८– एक्रिडिसन कार्ड हराउँदा
खेलको हिसाबले सन् २०१८ को छनोट प्रभावी भएन । प्ले अफमा नेपालको प्रतिद्वन्द्वी भारत थियो । गुवाहटीमा भएको खेलमा नेपाल भारतसँग २–० ले पराजित भयो भने नेपालमा भएको खेल गोल रहित बराबरीमा टुंगिएपछि नेपालको यात्रा समाप्त भयो । तर एउटा घटना भने रोचक बन्न पुग्यो ।

गुवाहटीमा खेलेर कोलकता हुँदै नेपाल फर्किने बेलामा एयरपोर्ट पुगेपछि थाहा भयो सबै खेलाडीहरूको एक्रिडिसन कार्ड ट्याक्सीमा छुटेछ । त्यसको तीन दिनपछि नेपालमा भारतसँग होम म्याच थियो र त्यसको लागि कार्ड अनिवार्य हुन्थ्यो । कार्ड खोज्न मेनेजर रमेश रायमाझी र अफिसियल सुदर्शन देवकोटा कोलकातामै बसे । उनीहरूले ट्याक्सीको नम्बर पत्ता लगाएर दुई दिन दुई रात खोजेर कोलकतामा कार्ड खोजेरै ल्याउन सफल भए ।

कार्ड हराउनु समस्या थिएन – एएफसीले अर्को बनाइदिन्थ्यो । तर त्यसको लागि प्रत्येक कार्डको १२ सय डलर तिर्नुपथ्र्याे । जुन ३० जना खेलाडी र अफिसियलको गरी ३६ हजार डलर हुन्थ्यो । अर्थात् त्यतिबेलाको ३५ लाख रुपैयाँ भन्दा बढी ।

सन् २०२२ कतार विश्वकप

सन् २०२२ को विश्वकप छनोटका पनि थुप्रै कथाहरू छन् । तर विशेषतः दुई कारणले यसलाई स्मरण गरिन्छ । एउटा कोभिडको असर र अर्को रङ्गशाला पुनर्निर्माणको काम पूरा नभएको हुँदा नेपालमा खेल आयोजना नहुनु ।

एशियाली वरियतामा उत्कृष्ट ३४ भित्र परेकोले प्ले अफ नखेली नेपाल सिधै विश्वकप छनोट २०२२ को दोस्रो चरणमा पुगेको थियो । नेपालको समूहमा अस्ट्रेलिया, कुवेत र चाइनिज ताइपेई थिए ।

तालिका अनुसार नेपालले पहिले ‘होम म्याच’को आयोजना गर्नु थियो र अस्ट्रेलियालाई पहिलो पटक रङ्गशालामा निम्त्याउने अवसर थियो । तर १३ औँ दक्षिण एशियाली खेलकुदको लागि रङ्गशाला मर्मत भइरहेकोले नेपालले पहिले अवे म्याच खेल्न एएफसीलाई अनुरोध ग¥यो ।

अस्ट्रेलिया, कुवेत अनि चाइनिज ताइपेईमा अवे म्याच खेलेर फर्केपछि अब पालो नेपालको थियो । तर मर्मतकै क्रममा रहेको रङ्गशाला विश्वकप छनोटको लागि योग्य नभएको एएफसीले बताएपछि नेपालले कुवेत विरुद्धको खेल भुटानलाई तटस्थ भूमि मानेर खेल्नुप¥यो । बाँकी दुई खेलको लागि रङ्गशाला तयार हुँदै थियो ।

तर विश्वव्यापी रूपमा कोभिड–१९ भाइरस संक्रमण फैलिएको कारण एएफसीले बाँकी खेल कुवेतमा लगेर आयोजना गरिदियो । लामो समय लगाएर तयार भएको दशरथ रङ्गशालाको हरियो घाँसमा आखिरमा विश्वकप छनोटको कुनै खेल भएन ।

चाइनिज ताइपेईलाई उसकै गृहमैदानमा गएर २–० ले पराजित गर्नु उक्त छनोटको मुख्य विशेषता रह्यो । दुवै गोल अञ्जन विष्टले गरेका थिए ।

अब सन् २०२६
अमेरिका, क्यानडा र मेक्सिकोले संयुक्त रुपमा आयोजना गर्ने २०२६ विश्वकपको लागि सन् २०२३ देखि छनोट प्रतियोगिता शुरु हुनेछ ।

नेपालले २०२३ को सेप्टेम्बरमा खेल्ने पक्का भइसकेको छ । कुन कुन प्रतिद्वन्द्वीसँग खेल्ने हो भन्ने चाहिँ थाहा भइसकेको छैन ।– बीबीसीबाट