आन्दोलनरत शिक्षकलाई सरकारले बिहीबार साँझ ५ बजे वार्ताका लागि बोलाएको छ । शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयले साँझ ५ बजेका लागि शिक्षक महासंघलाई वार्तामा बोलाएको हो ।

तर, शिक्षक महासंघले भने यसलाई वार्ताभन्दा पनि  आफ्नो सर्त सुनाउन जाने बताएको छ ।

‘केही वार्ताका लागि हैन, बस् हाम्रा सर्त सुनाउनका लागि आजको आन्दोलन सकिएपछि जान्छौं । सर्त सुनाउछौँ,’ महासंघका अध्यक्ष लक्ष्मीकिशोर सुवेदीले शिलापत्रसग भने, ‘त्यसपछि सरकारले हामीले भनेअनुसार पोजिसन क्लियर गर्‍यो भने बल्ल वार्ताका लागि सोच्ने हो ।’

सरकारले वार्तामा बाेलाएपछि महासंघले बुधबार नै वार्ता समिति बनाएको छ । यसअघि भएका सहमति कार्यान्यवनकाे माग गर्दै देशभरका शिक्षकहरू काठमाडौं आएर प्रदर्शन गरिरहेका छन् । २० चैतदेखि उनीहरूको प्रदर्शन जारी छ ।

२८ चैत, नेपिताउ (बर्मा) । दुई साता अघि म्यानमारमा गएको शक्तिशाली भूकम्पमा परेर मृत्यु हुनेको संख्या ३ हजार ५९१ पुगेको छ ।

म्यानमारको परराष्ट्र मन्त्रालयका अधिकारी वाई ल्वीनले दिएको जानकारी, बुधबार रातिसम्म भूकम्पमा परेर ४ हजार ८१४ जनाको मृत्यु भएको छ भने १४८ जना सम्पर्कविहीन छन् । ४९ हजार ८५७ घरमा क्षति पुगेको छ भने ५ लाख २४ हजार ६२४ जना प्रभावित भएका छन् ।

मृत्यु हुनेमध्ये १८ जना बर्माका नेपालीभाषी नागरिक रहेको म्यानमारका लागि नेपाली राजदूत हरिशचन्द्र घिमिरेले अनलाइनखबरलाई बताए । ‘म्यानमारमा करिब २ लाख नेपालीभाषी छन्, उनीहरू झण्डै १५० वर्षदेखि त्यहाँ बसोबास गर्दै आएको इतिहास छ’, उनले भने, ‘उहाँहरूमध्ये १८ जनाको मृत्यु पुष्टि भइसकेको छ भने अरू केही घाइते र बेपत्ता हुनुहुन्छ ।’ उनका अनुसार, भूकम्पपछि २५० जना नेपालीभाषी नागरिक विस्थापित भएका छन् । उनीहरूका लागि त्यहाँका नेपालीभाषीको संगठन ‘अखिल म्यानमार देशीय गोर्खा हिन्दु धार्मिक संघ’ले अस्थायी बसोबासको व्यवस्था गरेको छ ।

‘भूकम्पबाट घरविहीन हुनुभएकाहरूलाई यो संस्थाले नियमित खाना खुवाएर आश्रय दिइरहेको छ, भूकम्पबाट अति प्रभावित माण्डले क्षेत्रमा यो सहयोग भइरहेको हो’, घिमिरेले सुनाए, ‘उहाँहरूसँग नेपाली दूतावासको तर्फबाट पनि कुराकानी गरेका थियौं, दूतावासको उपस्थितिले पनि दुःखमा मल्हमपट्टी हुन्छ भन्ने हिसाबले त्यहाँ जाने तयारी गरेका छौं ।’

नेपाली दूतावासको तर्फबाट राहत सामग्री लिएर त्यहाँ जान लागेको उनले बताएका छन् । म्यानमारस्थित नेपाली दूतावासका अनुसार, त्यहाँ ५० जना नेपाली नागरिक बसोबास गर्छन् ।

‘तर, उहाँहरू यांगौनमा बसोबास गर्दै आउनुभएकाले त्यति धेरै क्षति भएन, हाम्रो दूतावास पनि त्यहीँ छ’, राजदूत घिमिरेले थपे, ‘नेपाली नागरिकहरूमध्ये कतिपय यूएन एजेन्सी, कतिपय बैंकिङ क्षेत्र त कतिपय व्यवसाय गरेर बसिरहनु भएको छ ।’

उल्लेखनीय क्षति नभए पनि यांगौनमा निकै लामो समयसम्म भूकम्पको झट्का महसुस भएको घिमिरले बताए । ‘हामी दूतावासमै थियौं, दिउँसो भएकाले धेरै मानिसहरू घरबाहिरै थिए’, उनले भने, ‘त्यसक्रममा झण्डै एक मिनेट जत्ति नै जोडले हल्लाएको महसुस गरेको थिएँ ।’

लामो समयसम्म हल्लाउँदा क्षति धेरै भएको उनले सुनाए । ‘दिउँसो १२ः५५ बजेको समय थियो, धेरै मानिसहरू दिउँसो बाहिरै थिए’, घिमिरेले भने, ‘तर, रमदान लगायत धार्मिक विषयहरू जोडिएकाले कतिपयको सामूहिक प्रार्थना गरेको ठाउँमा मृत्यु भएको विवरण छ ।’

त्यहाँको परराष्ट्र मन्त्रालयका ल्वीनले दिएको विवरणअनुसार, भूकम्पमा परेर ३ हजार ८२ बौद्ध भवनहरूमा क्षति पुगेको छ भने १०७ मस्जिद र अरू धर्मका २८७ भवनहरू क्षतिग्रस्त भएको छ ।

म्यानमारका अधिकारीहरूका अनुसार, यो भूकम्पको केन्द्रविन्दु म्यानमारको सागाइङ शाहरको उत्तरपश्चिमतर्फ १६ किलोमिटर दुरीमा थियो । म्यानमारको माण्डलेबाट नजिकै पर्ने यो स्थानमा १५ लाख मानिसहरूको बसोबास थियो ।

यो केन्द्रविन्दु राजधानी नेपिताउबाट करिब २०० किलोमिटरको दुरीमा पर्छ । त्यहाँका अधिकारीहरुका अनुसार, भूकम्प गएको १४ दिनसम्ममा १०४ वटा पराकम्पहरू गइसकेका छन् ।

म्यानमारमा चुनावी विवादलाई लिएर चार वर्ष अघि सैन्य ‘कू’ गर्दै त्यहाँको सेनाले सत्ता हातमा लिएको थियो ।

प्रजातान्त्रिक नेतृ आङ साङ सुकीको दल नेश्नल लिग फर डेमोक्रेसीले दुई तिहाइभन्दा धेरै सिटमा जित हात पारेपछि सैनिक समर्थन पाएको दल युनियन सोलिडारिटी एण्ड डेभलपमेन्ट पार्टीले धाँधलीको आरोप लगाएको थियो ।

यो मामलापछि सेनाले सुकीलाई घरबाटै गिरफ्तार गरेको थियो भने एक वर्षसम्मलाई संकटकाल घोषणा गरेको थियो । त्योसँगै राजधानीमा केही हप्तासम्म टेलिफोन र इन्टरनेट सेवा बन्द गरिएको थियो । यस्तोमा म्यानमारका सेना प्रमुख मिन आङ हलिङ्गले आफ्नै नेतृत्वमा सरकार गठन गरेका थिए ।

सत्ता हातमा लिएपछि लामो समयसम्म जनप्रदर्शन व्यहोरेको सैनिक सरकारलाई अहिले आन्तरिक विद्रोह पनि टाउको दुखाइको विषय बनिरहेको छ । जननिर्वाचित सरकारलाई हटाएर सत्ता कब्जामा लिने सेनाको कदमपछि आन्तरिक विद्रोह थप चर्किएको छ ।

अहिले प्रजातन्त्रवादी समूह, विद्यार्थी, विभिन्न जातीय सशस्त्र समूहले अधिकांश प्रदेशमा सशस्त्र प्रतिरोध गरिरहेका छन् । कोचिन, कारेन, शान लगायतका राज्यहरूमा ती समूहको प्रभाव अझ बढी भएको अधिकारीहरू बताउँछन् । यस्तोमा ३५ सय बढीको मृत्यु हुने गरी भूकम्प गएपछि सैनिक सरकार थप दबाबमा परेको छ र भूकम्पपछिको उद्दार तथा राहतका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग आह्वान गरेको छ ।

यसअघि सन् २००८ मा चक्रवात आँधी आउँदा सत्ता चलाइरहेका सैनिक जनरलहरूले आपतकालीन सहायतालाई रोक लगाउँदै बचेकाहरुलाई ‘चकलेट बार’को जरुरी नभएको भन्दै ‘जनता खाल्डोका भ्यागुता र माछा खाएर पनि बाँच्न सक्छन्’ भन्दै रुखो टिप्पणी गरेका थिए । त्यसैले यसपटक उनीहरुले सहयोगको आह्वान गर्दा कतिपयले आश्चर्य मानेको अन्तर्राष्ट्रिय समाचार संस्थाहरुले उल्लेख गरेका छन् ।

सरकारले तत्काललाई विद्रोहीसँग युद्धविरामको घोषणा गरेको छ । तर, विद्रोही भएको क्षेत्रलाई लक्षित गरेर विपद् प्रतिकार्य चलिरहेका बेला समेत हवाई कारबाही भएको विवरण आएका छन् । यस्तोमा राहत तथा उद्धारमा खटिएकाहरूले भूकम्पपछिको प्रतिकार्य समेत ढिलासुस्ती भएको जिकिर गरिरहेका छन् ।

मंगलबार म्यानमारको राजधानी नेपिताउमा पुग्दा त्यहाँ अधिकांश भवनहरू भत्किएका थिए । न्यपिताउ अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलभित्रका संरचनाहरु पनि चर्किएका देखिन्थे । यो त्यही विमानस्थल हो, जहाँ दुई साताअघि गएको भूकम्पमा परेर एयर ट्राफिक कन्ट्रोल (एटीसी) टावरका ५ जना सरकारी अधिकारी मारिएका थिए ।

रनवेसँगै त्यहाँ रहेका दुई वटा विमानमा पनि भूकम्पले क्षति पुर्‍याएको थियो । ६ दिनअघि मात्र यो विमानस्थल सञ्चालनमा आएको थियो ।

दुई सातापछि बुधबार यो विमानस्थलमा पुग्दा राति त्यही चौरमा सैनिकहरु सुतिरहेका देखिन्थे भने विमानस्थल बाहिर सडक आसपास नागरिकहरु टेन्ट टाँगेर बसेका थिए । यस्तोमा बेलाबेला परिरहने झरीले उनीहरुलाई झन्झट थपिरहेको महसुस गर्न सकिन्थ्यो ।

म्यानमारको पीडामा नेपालको मल्हम

म्यानमारले सहयोगको आह्वान गरेपछि भारत, चीन, बेलायत लगायतका मुलुकले सहायता घोषणा गरेका छन् ।

भारतले ‘अपरेशन ब्रह्मा’ घोषणा गर्दै ८० सदस्यीय प्रकोप प्रतिरक्षा टोली पठाएको छ भने दुई जहाजमार्फत ४० टन राहत सामग्री पठाएको जनाएको छ । ६० शय्याको फिल्ड अस्पताल निर्माण गर्न १२० जना चिकित्साकर्मी पनि पठाएको छ ।

नेपालले पनि बुधबार २६.९७ टन राहत सामग्री हस्तान्तरण गरेको छ । परराष्ट्र मन्त्रालयका दक्षिण पूर्व एसिया तथा प्रशान्त विभागका प्रमुख तापस अधिकारी नेतृत्वको टोलीले नेपिताउ विमानस्थलमा म्यानमारका कूटनीतिक अधिकारीहरुलाई राहत सामग्री हस्तान्तरण गरेको हो ।

सहसचिव अधिकारीले मित्र राष्ट्रमा दुःख परेको अवस्थामा नेपाल पनि म्यानमार र त्यहाँका जनताको साथमा छ भन्ने सन्देश स्वरुप मानवीय सहयोग गरिएको बताए ।

यसअघि भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त म्यानमारलाई सरकारले आवश्यक परेका सामग्रीहरुको सूची माग गरेको थियो । म्यानमारले उपलब्ध गराएको सूची अनुसार खाद्यान्न, औषधिसहित आवश्यक राहत सामग्री लिएर टोली म्यानमार प्रस्थान गरेको थियो ।

नेपालले पठाएको सहयोगमा खाद्य पदार्थ, पकाउन चाहिने भाँडाकुँडा, औषधि, ब्लड ट्रान्सफ्युजन सेट, टेन्ट लगायत पनि समावेश छन् । नेपाली सेनाको मेडिकल टोलीले समेत यसअघि नै म्यानमार पुगेर काम गरिरहेको छ ।

‘बुधबारसम्म नेपाली सेनाले १३ सय बढी भूकम्प पीडित र अरु विरामीको उपचार गरिरहेको छ’, राजदूत घिमिरेले भने, ‘तीमध्ये केही मेजर अपरेशनहरु पनि छन् ।’

म्यानमारस्थित दूतावासले नेपाली सेनाले काम गरिरहेको जिल्ला अस्पतालको व्यवस्थापन टिमसँग समेत भेटेर त्यहाँको स्थितिबारे जानकारी लिएको थियो ।

नेपालमा २०७२ सालमा गएको भूकम्पमा पनि म्यानमारले मानवीय सहायता प्रदान गरेको थियो ।

नेपाल–म्यानमार जोड्ने कडीः नेपालीभाषी र बौद्ध धर्म

नेपाल र म्यानमारबीच जनस्तरमै सम्बन्ध रहँदै आएको छ । जानकारहरुका अनुसार, यी दुई देशको सम्बन्धलाई बलियो बनाउने कडी त्यहाँ रहेका नेपालीभाषी र बौद्ध धर्म हो ।

म्यानमारमा झण्डै १५० वर्ष अघिदेखि नेपालीभाषीको बसोबास रहँदै आएको छ । ब्रिटिस शासनका बेला थुप्रै नेपाली गुर्खा बसाइँ सरेर बर्मा (अहिले म्यानमार) पुगेका थिए ।

दोस्रो विश्वयुद्धमा समेत सामेल ती नेपालीहरु सन् १९४८ मा बर्माले स्वतन्त्रता प्राप्त गरेपछि बर्मेली सेनामा समेत सामेल भएको इतिहास छ । यसरी बर्मा पुगेका नेपालीको संख्या अहिले झण्डै १० लाख पुग्न लागेको भनिन्छ ।

बर्मामा रहेका परिवारका कतिपय आफन्तहरु अझै पनि नेपालमा समेत रहेको जानकारहरु बताउँछन् । राजदूत घिमिरे भन्छन्, ‘भूकम्प गएका बेला नेपालबाट धेरै फोन गरेर यहाँको अवस्थाबारे जानकारी माग्नुभएको थियो, यो त्यही ऐतिहासिक सम्बन्धको कडी हो ।’

दुई देशको सम्बन्धलाई जोड्ने अर्को कडी भनेको बौद्ध धर्म हो । सन् २०१४ को जनगणना अनुसार, म्यानमारको कुल जनसंख्यामध्ये ८७.९ प्रतिशत बौद्ध धर्मावलम्बी छन् ।

‘यो पृष्ठभूमिमा बर्सेनि सयौँ म्यानमारी जनता तीर्थयात्रीका रुपमा नेपाल आएर लुम्बिनी जाने गर्छन्’, घिमिरेले थपे, ‘यी दुई मुख्य आधारमा हाम्रो मिश्रित सम्बन्धलाई अझ प्रगाढ बनाउन व्यापार, व्यवसाय, पर्यटन प्रवर्द्धनदेखि हरेक गतिविधिमा नेपाली दूतावास र नेपालीभाषी समुदाय मिलेर काम गरिरहेका छौँ ।’

चैत २० गतेदेखि सुरु भएको शिक्षक अन्दोलन आज आठाैँ दिन पनि जारी छ । माग पूरा नभएसम्म जिल्ला  नफर्किने चेतावनी उनीहरूको छ ।

शिक्षा ऐन तथा पुराना सम्झौता कार्यान्वयन गर्न माग राख्दै शिक्षकहरू आन्दोलनमा उत्रिएका हुन् । सरकारले वार्तामा आउन गरेको आह्वान उनीहरूले अस्वीकार गरेका छन् ।

पहिला पुराना सहमति पालना हुनुपर्ने शिक्षकहरूको अडान छ ।

तस्वीरहरू :