डाँगीगाउँकै ५५ वर्षीय लोकबहादुर डाँगीको बगैँचामा पनि लटरम्म सुन्तला पाकेका छन् । बगैँचामा ५ सय बढी बोटमा फलेका सुन्तला बिक्री गरेर बार्षिक २० लाख बढी कमाई गर्दै आएका उनले अहिलेसम्म आधा पनि सुन्तला बिक्री गरेका छैनन् । उनी पनि बगैँचाका सबै सुन्तला बिक्री गर्न ठुला व्यापारीको पर्खाइमा छन् ।

योगी र डाँगी उदाहरणका पात्रमात्रै हुन् । तर कोटमौलाको डाँगीगाउँमा घरपिच्छे सुन्तला पाकेका छन् । एक जनाको बगैँचामा ५ सयदेखि हजार बोटसम्म सुन्तला छन् । तर बिक्री हुन सकेको छैन । सुन्तला किन्न ठूला व्यापारी नआएको र बिक्री नहुँदा चिन्ता बढेको उनीहरुको गुनासो छ ।

‘सबैका घरमा सुन्तला पाकेर पहेँलै भएका छन् । अहिलेसम्म फाटफुट मात्रै सुन्तला बिक्री भएको छ,’ योगीले भने, ‘दुई वडाका करिब ५ सय किसान अहिले ठूला व्यापारीको पर्खाइमा छौँ । पहिला आएका व्यापारीसँग भाउमा कुरो मिलेन । त्यसपछि फेरि आएकै छैनन् ।’ आफूहरु सबै सुन्तला एकैपटक खरिद गर्न सक्ने व्यापारीको पर्खाइमा रहेको उनले बताए ।

लटरम्म पाकेको सुन्तला समयमै बिक्री नभएपछि सुन्तला उत्पादक किसान देशका बिभिन्न सहरमा रहेका तथा भारतका लखनउ, बहराईज क्षेत्रका व्यापारीसँग पनि कुराकानी गर्न थालेका छन् । व्यापारी आउँछन् की भनेर किसान यता उता गर्न थालेका छन् ।

गाउँमा सुन्तला खेतीबाट मात्रै किसानले वार्षिक १० करोड देखि १५ करोडसम्म आम्दानी गर्दै आएका छन् । तर यसपालि समयमा सुन्तला बिक्री नहुँदा खेतीमा पर्ने त्रासमा छन् । ‘अहिले जिल्लाका अन्य स्थानबाट व्यापारीले सुन्तला लगिरहेका छन् । त्यहाँका सुन्तला लगभग सकिन थालेका छन् । यतातिर आउने तयारी गरेका छन्,’ गाउँमै धेरै सुन्तला फलाउने योगीले भने, ‘एक दुई जना त आएका छन् । तिनीहरुले मात्र वडाभरि फलेका सुन्तला उठाउन सक्दैनन्, त्यही भएर अन्य व्यापारी कुरेका छौँ ।’

उनका अनुसार गत वर्ष माघको तेस्रो सातासम्म सुन्तला बिक्री भइसकेको थियो। पाकेको सुन्तला समयमै टिपेर बिक्री नगर्दा बोट बिग्रने र आउने वर्षमा फल धेरै नफल्ने डर चिन्ता लाग्न थालेको उनले बताए ।

यहाँ अहिले सुन्तला प्रति किलो ९० देखि १ सय २० रुपैयाँ सम्मले कारोबार भइरहेको छ । गत वर्ष पुषको अन्तिममै सुन्तला बिक्री गरिसकेका अर्का किसान रेसम डाँगीले व्यापारी नआएकाले माघको पहिलो सातासम्म पनि पाकेका सुन्तला टिप्ने सुरसार नगरेको बताए ।

वार्षिक १० लाख बढी कमाई गर्दै आएका उनले पहिला आएका व्यापारी केही ब्यक्तिले बिच्काएका कारण समस्या भएको बताए । ‘दैनिक २०/२५ किलो सुन्तला बिक्री गरिरहेको छु । व्यापारी नआएकाले सबै टिपेको छैन । टिपेर राख्ने ठाँउ छैन कुहिएर जाने डर हुन्छ,’ उनले भने।

वार्षिक १० लाख सुन्तला बिक्री गरेर आम्दानी गर्दै आएका अर्का किसान अंगेस्वर डाँगीले ठुला व्यापारी नआएपनि फाट्टफुट्ट सुन्तला बिक्री गरिरहेको बताए । सुन्तला फलेका ४ सय बोटमध्ये तीन सय बढी बोटमा भने सुन्तला अझै रहेको उनले बताए ।

‘एकै पटक सबै बिक्री गर्नलाई ठुला व्यापारी खोजेको हो। तर यसपालि अझै आएका छैनन्,’ उनले भने, ‘गत बर्ष त समयमै आएका थिए ।’ कृषि ज्ञान केन्द्र सल्यानका सुचना अधिकारी ईस्वरी नारायण घर्तीले व्यापारी आउन ढिलाई गरेकै कारण कोटमौलाका किसानले समयमै सुन्तला बिक्री गर्न नसकेका बताए ।

‘अहिलेसम्म थोरै किसानले मात्र सुन्तला बिक्री गरेका छन्,’ उनले भने, ‘पाकेको सुन्तला बिक्री गर्न किसानले नै ठुला व्यापारीसँग सम्पर्क गरिरहेका छन् ।’ पाकेका सुन्तला टिप्न ढिलाई गर्दा बोट बिग्रने र अर्को वर्ष उत्पादन घट्ने डर हुने उनले बताए । त्यसबारे किसानलाई सल्लाह समेत दिइसकेको उनको भनाइ छ ।

उनका अनुसार जिल्लामा १ हजार ६ सय बढी हेक्टरमा किसानले सुन्तला लगाएको र यसबाट बार्षिक २५ करोडसम्म आम्दानी गर्दै आएका छन् । यसवर्ष ४० प्रतिशत सुन्तला बिक्री भइसकेको उनले बताए ।

(kantipur)