सारै फुर्सदिलो भइयो । लकडाउनमा परेको पनि एक हप्ता भइसकेको छ । के गरौँ , के गरौँ भयो । एक दुई दिनसम्म त घरकै काममा व्यस्त भइयो । कोरोना संक्रमण बढ्दै गएपछि समाचारतिर ध्यान गयो । अनलाइन समाचार पनि पढियो र पढिँदै छ । केही लेख रचना पनि पढियो । कति त शीर्षक मात्र पढेर छोडियो । सामाजिक सञ्जालमा पनि नयाँनयाँ अपडेटेट समाचारहरू आइरहेका छन् । त्यो पनि छुटाउने कुरो भएन ।
२÷४ दिन पछाडि त सामाजिक सञ्जालमा धेरै कविता, लेख, गीत, गजल र पेट मिचिमिची हाँस्ने खालका जनचेतनामूलक जोक पनि आउन थाले । यसले मेरो पनि दिमाग तताउन थाल्यो । कविता पो लेख्नुपर्याे भनेर विचार गरँे । दुईचार लाइन लेखेँ तर आफैँलाई मन परेन । गीत पो गाऊँ कि भन्ने लाग्यो । त्यो पनि चित्त बुझेन । सधैँ व्यस्त रहन अभ्यस्त भएको जीवनशैलीमा त्यत्तिकै बस्न पनि गाह्रो हुँदो रहेछ । केही लेखूँ कि जस्तो लाग्यो । फेरि त्यत्ति लेख्ने अभ्यास पनि छैन, स्तरीय पो नहुने हो कि, आफ्ना गुरुवर्गले, विद्यार्थी, साथीभाइले पढेर के भन्नुहोला जस्तो लाग्यो । आफूलाई भित्रभित्रै लाज लाग्यो । आ…….जस्तोसुकै होस् लेख्न चाहिँ मनमा लागेको लेख्नै पर्याे भन्ने सोचले जित्यो । स्तरीय भएन भने पनि म आफ्नो ल्यापटपमा नै सीमित राखूँला भन्ने लाग्दै आफ्नो भावना ल्यापटपमार्फत् पोख्दै गर्दा एक जना साथीको लामो स्टाटस फेसबुकमा देखँे अनि पढँे । त्यसमा लेखिएका कमेन्ट पढँे । सकरात्मक कमेन्टले मलाई ऊर्जा मिल्यो र यो फुर्सदको समयलाई सदुपयोग गर्ने विचार गरेर सबै समक्ष ल्याउने जमर्को गरेकी छु । तपाईँलाई पनि त्यत्तिकै बसिरहन अल्छी लागेको होला । यो मेरो पहिलो अनुभव पढिदिएर मार्गदर्शन गर्दिनुहुन्छ कि ?

धेरै प्रयोगमा आएको सबैलाई भाइरल बनाउन सहयोग गर्ने सामाजिक सञ्जालबाट नै मलाई पनि शुरु गर्न मन लाग्यो । समाचार, विचार र भावना साटासाट गर्ने थलो सामाजिक सञ्जाल भएको छ । त्यो सही वा गलत के हो ? आफूले सम्प्रेषण गरेका सूचनाको दुरगामी असर के हुन्छ भनेर नाम चलेका सञ्चारमाध्यमले पनि ख्याल गरेको पाउँदिनँ । कोरोना भाइरसको प्रसङ्गलाई लिएर सञ्चार माध्यमहरूले गलत सूचनाहरू प्रशारण गरेको हाम्रो सामु ताजै छ । यसले गर्दा सही सूचना पाउने हाम्रो मौलिक हकको हनन् भएको महसुस भएको छ । यसको कारण प्रविधि, नीति र साइबर आचारसंहिताको प्रभावकारी कार्यान्वयन नहुनु हो । अहिले अनलाइन युजरहरुको उद्देश्य आफूले गरेको पोष्टलाई जसरी पनि भाइरल बनाउनेमा केन्द्रित भएको देखिन्छ । तर यो समय भनेको भाइरसबाट बच्ने हो, भाइरल बनाउने होइन ।

अहिले हामी लकडाउनमा छौँ । एकछिन सोचौँ त…….! यही अवस्थामा हामीसँग स्मार्ट फोन हातमा र इन्टरनेटको सुविधा साथमा नहुँदो हो र यसरी नै ‘लकडाउन’मा बस्नु परेको भए ? हामीलाई कति कठीन र उकुसमुकुुस हुनेथियो होला । धन्य छ कोरोना तिमीलाई पनि । प्रविधिको उच्चतम प्रयोग भएकै बेला तिम्रो आगमन भयो । हामीलाई अलिकति भए पनि सहज छ र सरकारको लकडाउनको आज्ञा पालना भइरहेको छ । तिमी भने फैलिइरहेका छौ र तिमीलाई पनि संसारले चिनेको छ । कोरोना भाइरस भाइरल बनाउन पनि यही प्रविधिले सहयोग गर्याे । घरैभित्र बसे पनि हामी सञ्चार सम्पर्कविहीन हुनु परेको छैन । हामीले चाहे अनुुसार आफन्तसँग फोनमा कुरा गर्न पाएका छौँ । भिडियो कल गर्न पाएका छौँ तिमी आउनुभन्दा अघि हामीसँग कहाँ यति धेरै फुर्सद थियो र ? मोबाइल फोनमा लिएको भ्वाइस प्याक पनि त्यत्तिकै कति पटक खेर गएको थियो । घर परिवार सँगै बसेर खाना खान नपाएको पनि कत्ति भइसकेको थियो । अझ भन्नु पर्दा त परिवारका सदस्यलाई भन्नु पर्ने अति आवश्यक कुरा पनि भन्न नपाएर त्यसको गलत परिणाम भोग्नुपरेको पनि थियो । यति अवसर दियौ तथापि तिम्रो आगमनलाई बहिष्कार गर्नुपरेको छ । तिमीलाई सधैँको लागि बिदा गर्न हतार गर्दैछौँ । किनकि तिम्रा धेरै डरलाग्दा रूप देखिँदैछ ।

आफू जस्तो परिस्थितिमा भए पनि ‘तपाईँलाई कस्तो छ ?’ ‘लकडाउनमा नै हो नि ?’ भन्न पाएका छौँ । प्रशस्त समयका कारण आफ्ना भावनाहरू साटासाट गर्ने मौका मज्जाले पाएका छाँै । घण्टौँसम्म भिडियो कल गरेर बोल्न पाएका छौँ । यो अवसर हामीलाई कसले दियो त ? आफ्ना लेख रचना, कविता पढ्न, पोष्ट गर्न, कमेन्ट गर्न पाएका छौँ । यही मौकाले हामीमध्ये कसैलाई कवि, गायक वा लेखक बनाउँदै छ ।
विज्ञान र प्रविधिले ल्याएको परिवर्तनलाई हामीले स्वीकारेकै हो । मानिस भैगोलिक रुरूपमा जति टाढा भए पनि संसारका जुनसुकै कुनामा रहेका मानिसको अवस्था के छ भनेर क्षणभरमा पत्ता लगाउन सकिएकै हो । माउसको एक क्लिकबाट संसारलाई नजिक ल्याएको कुरा सत्य हो । मानिसले विकास गरेको प्रविधिले के गरेको छैन ? विकसित मुलुकले के गर्न चाहिँ बाँकी छ ? चन्द्रमामा पुगे, संसारलाई क्षणभरमा ध्वस्त पार्ने एटम बम बनाए, रोबोट बनाए, गर्भको कुरा पत्ता लगाउने भए, लिंग परिवर्तन सम्भव भयो । प्राकृतिक सत्य कुरा लगभग हराइसकेका थिए । विश्वका अति विकसित मुलुकहरूले विकासभन्दा पर के हुन्छ भनेर खोज्न थालिसकेका थिए । संसारमा बाँकी कामै अब के पो छ होलाजस्तो भइसकेकै थियो । विकासको सीमा नाघिसकेका मुलुकले संसारमाथि विजय प्राप्त गरिसकेका छौँ भन्ने ठानिसकेका थिए ।

शायद त्यही भएर होला यो भाइरसको भयावह स्थितिमा पनि न्युयोर्कमा हत्तपत्त लकडाउन नै भएन । यो कोरोना भाइरसले तिनीहरूको आँखा खोलिदिएको हुनुपर्छ र सँगै यो पाठ पनि सिकाएको हुनुपर्छ कि पैसा र अहंकार भन्दा ठूलो अरु कुनै वस्तु पनि यो पृथ्वीमा हुने रहेछ । जुन प्रकृतिले आफँ सिर्जना गर्दाे रहेछ । मै हुँ भन्ने देशहरू पनि आज हामीलाई तपाईँको पनि साथ र सहयोग चाहिन्छ भन्न थाले । संसारका सर्वशक्तिमान मुलुक गलिसके । संसार एउटा हत्केलामा अटाउँछु भन्ने विज्ञान र प्रविधि आज विश्व आतंकित हँुदा पनि मौन छ । ंं

तपाईंलाई पनि त लाग्दो होला नि संसारका महान वैज्ञानिक के हेरेर बसेका छन् यो बेला ? गर्न त केही गर्दै होलान् तर यति ठूलो संख्यामा मान्छेको विनाश हुँदा उनीहरूको सोच कता पुगेको छ ? कोभिड– १९ सँग प्रतिष्पर्धा गर्ने क्षमता खोइ राखेको त ? चीनको वुहानबाट डिसेम्बर २९ का दिन जन्मिएको कोभिड—१९ को न्वारान गर्न मात्र भ्याए । यो यति छिटो जवान भएछ कि यसले आफ्नो परिचय दिँदै इरान, इटाली, दक्षिण कोरिया, हुँदै लगभग यसले संसारका सबै मुलुक भ्रमण गरिसकेको अवस्था छ । यसले आफ्नो क्षमता देखाइसकेको छ । विश्वका वैज्ञानिकहरूले यो भाइरसका बारेमा धेरै कुरा पत्ता लगाउन सकेका छैनन् । यत्रो ठूला आविष्कारक, वैज्ञानिक, अनुसन्धाता भएको विश्वमा सबै लाग्दा पनि एउटा नाथे कोरोना भाइरसको भ्याक्सिन पत्ता लागेको छैन । मलाई त लाग्थ्यो यो चीनमा नै समाधान भइहाल्छ नि । तर किन ढिलो भइराखेको छ ? एउटा भाइरसले विश्वलाई कति तहसनहस पार्दो रहेछ । यति धेरै विश्वका वैज्ञानिकहरू के हेरेर बसेका छन् भन्नुजस्तो ।

सारा मानिसलाई अचम्म लाग्ने यो कोरोनाको नाटक सुन्दा । कसैको ज्यानै लिने, कसैकोमा चाहिँ देखा मात्र पर्ने, कसैलाई थाहा नै नहुने जस्ता समाचार पनि सुनिन्छन् । कसैलाई लक्षण नै थाहा नपाई निको हुने सुन्दा त यो केही होइन यस्तो नाथे भाइरसजस्तो लाग्छ । फेरि इटाली, स्पेन, अमेरिकाको भयावह स्थिति समाचारमार्फत् सुन्दा आफैँलाई अत्यास लाग्छ । खोइ के बुझ्ने ?

यो भाइरस त्यति जटिल प्रकृतिको त होइन रहेछ तर पनि यसको समाधानमा किन पुग्न सकिएन ? समाचार सुन्दै छौँ बेलायतका राजकुमार जस्तालाई पनि यसले छोडेन । संसारकै मँै हुँ भन्ने देशले पनि आज आएर उनीहरूलाई कोरोनाले आफ्नो सतहमा ल्याइदिएको छ । औषधी पत्ता लाग्दै छ भन्ने सुनेको पनि निकै भयो तर खोइ त ?

यो भाइरसले सबै देशलाई आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक सबै पक्षमा नकरात्मक प्रभाव पारेसँगै नेपाल पनि यस्तो नकरात्मक प्रभावबाट अछुतो हुन सक्ने कुरै भएन । यो कोरोनाले के गरेन र ‘अतिथिदेवो भव’ भन्ने हाम्रो संस्कार आज रातारात ‘तपार्ईँ मेरो घरमा पनि नआउनू, म तपाईंको घरमा पनि आउँदिनँ’ भन्ने अवस्थामा पुगेको छ । मर्दा र बाँच्दाका हाम्रा संस्कारहरू पनि सबै तहसनहस भइसकेका छन् । यो कसैको रहर होइन । यो सबैको बाध्यता हो । कतै हाम्रो जीवनशैलीमा नै आमूल परिवर्तन त हुने होइन ?

हामी अब कति दिन लक डाउनमा बस्नुपर्ने हो ? यसको भ्याक्सिन बन्ला, नबन्ला ? हामीमध्ये कतिलाई कोरोनाले लैजाने हो ? कति रहूँला कति नरहूँला त्यो भविष्यले बताउँला । सामाजिक सञ्जालमा एउटा स्टाटस भेटेको थिएँ त्यहाँ भनिएको थियो । ‘यदि तपार्इं घरमै बस्नुभयो भने २०७८ सालको जनगणनामा पर्नुहुन्छ, बस्नुभएन भने पर्नुहुन्न ।’ मलाई विश्वास छ कि म त्यो जनगणनामा पक्कै पर्दछु । किनकि म घरभित्र नै बसिरहेकी छु । कारण, भोलि मलाई हजुरहरूसँग भेटेर कोरोनामाथिको विजयको बारेमा लामो भलाकुसारी गर्नु छ । म तपाईंलाई पनि यही अनुरोध गर्दछु ।