विराटचोकः गैरआवासीय नेपाली संघले आयोजना गरेको दोस्रो विश्वज्ञान सम्मेलनको अवसरमा कृषि तथा खाद्य सुरक्षाको विषयले उच्च प्राथमिकता पाएको छ । सम्मेलनमा कृषिसँग सम्बन्धित आधा दर्जन भन्दा बढी कार्यपत्र प्रस्तुत भएका थिए ।

कोरोना भाइरसले कृषि क्षेत्र धराशायी हुँदा डेरी, तरकारी र पोल्ट्री क्षेत्रमा पूर्ण रुपमा असर गरेको बताइएको छ । डा. जगदीश तिमिल्सनाले कृषि क्षेत्रको उत्थानका लागि विशेष योजना ल्याउन आवश्यक भएको बताए ।

राष्ट्रिय योजना आयोगको पूर्व सदस्य विमला राई पौडेलले कोभिडले कृषि र खाद्य क्षेत्रमा असर पारेको बताइन् । कृषिमा प्रशस्त सम्भावना भए पनि उत्पादनमा जान नसकिएको उनको भनाइ थियो । नेपालमा धेरै सम्भावना भए पनि धेरै आयात गर्नुपरेको अवस्था रहेको उनको भनाइ थियो । कोरोनाका कारणले भोकमरीको अवस्था आउन सक्ने देखिएको उनले बताइन् । समयमा ढुवानी गर्न नसक्दा खाद्यन्न तथा खाद्य वस्तुमा कोभिडले असर गरेको उनको भनाइ थियो । मलको समस्या समाधान गर्न सरकारले नसकेको उनको भनाइ थियो ।

सरकारले कृषिको आकर्षक प्याकेज ल्याए एकडेढ वर्षमै फड्को मार्न सकिने पनि उनले बताइन् । कृषिमा आत्मनिर्भर हुन विदेशी लगानी आकर्षित गर्नुपर्ने उनको सुझाव थियो । प्रविधि प्रयोग गरी कृषिको लागत घटाउन सके कृषिमा आकर्षण बढ्ने र कृषि पूर्वाधार बनाएर व्यापारघाटा कम गराउन सकिनेमा उनले जोड दिइन् ।

धान विशेषज्ञ भोलामान सिंह बस्नेतले चैते धान र बर्खे धान उत्पादन बढाउनुपर्नेमा जोड दिए । उत्पादन बढाउन सके मात्रै धानमा आत्मनिर्भर हुन सकिने उनको भनाइ थियो ।

कृषि तथा पशुपंक्षी विकास मन्त्रालयका सहसचिव हरिबहादुर केसीले खाद्य र पोषण सुरक्षामा जोड दिनुपर्ने बताए । खाद्य सुरक्षा नीति, पोषणा सुरक्षा र स्वच्छतामा ध्यान दिनुपर्ने उनको भनाइ थियो । कृषि विकास रणनीतिले समेत खाद्य सुरक्षामा प्राथिमकता दिएको र प्रत्येक नागरिकले खान पाउने गरी अधिकार सुरक्षित गरेको उनले प्रष्ट्याए ।

नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद्की सदस्य यमुना घलेले धेरै खाद्य वस्तु संस्कृति र पहिचानसँग जोडिएको बताइन् । खानेकुराको स्वाद, बनाउने शैली र समयले पनि खाद्यवसस्तुको उपयोगिता बढ्ने बताउँदै खाना र पहिचान जोडिएर आउने हुनाले बच्चा जन्मेदेखि मृत्युसंस्कारसँग खानाको महत्व रहेको बताइन् ।

रबर विज्ञ तिलक भण्डारीले नेपालमा रबरको व्यावसायिक खेतीको सम्भावना प्रशस्त रहेको बताए । वर्षेनी ११ अर्बको रबर आयात भइरहेको भन्दै स्वदेशमै रबर उत्पादन गर्न सरकारले ध्यान दिन नसकेको उनले उल्लेख गरे । रबर धानपछि दोस्रो बाली भए पनि २ प्रतिशत मागमात्रै स्वदेशी रबरले धानेको उनले उल्लेख गरे ।